Een goede huisvesting, een uitmuntende waterkwaliteit en het juiste dieet zijn de belangrijkste pijlers van succesvol koihouden. En hoewel je aan de eerste twee fundamenten een vrij duidelijke omschrijving kunt geven, ziet de derde pijler er voor iedereen anders uit. Voorlichting over voeding is onderhevig aan trends en feiten worden vaak verdraaid of verkeerd begrepen. Niet-academici hebben daarom steeds meer moeite om de bomen van het bos te onderscheiden. En dat is jammer. Daarom hopen wij met de nieuwe, no-nonsense artikelenserie 'Aan tafel met' meer duidelijkheid te scheppen in een duister bos van tegenstellingen.
Het was de calvinistische nuchterheid die aan de basis lag van ons Hollandse polderlandschap. Een landschap van compromissen sluiten, 'doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg' en vechten tegen de excessen van het water. Niet bepaald een kweekvijver voor innovatieve ideeen, zou je denken. Maar schijn bedriegt, zo bleek in het voorjaar van 2005, toen Gerjan Romyn en Gerrit Arends, de zaakvoerders van House of Kata, een wel heel vernieuwende voederlijn lanceerden. Natuurlijke, maar niet alledaagse ingredienten vormen de basis van het House of Kata dieet. Zo hebben onder meer propolis, zeoliet en knoflook een prominente plaats in het assortiment verworven. En dat heeft alles te maken met de achtergrond van beide heren. Gerjan, ook wel bekend van Sierviskwekerij Romyn, zat jarenlang in de rundvleesindustrie, terwijl Gerrit, peetvader van het KoiEagle-forum, zich nuttig maakte in de pluimveehouderij. Sinds enkele jaren houden de heren zich in toenemende mate bezig met vissen en in 2004 leerden Gerrit en Gerjan elkaar kennen. Aangezien zij qua idealen op een en dezelfde lijn bleken te zitten, kwam er als vanzelf een samenwerking tot stand die uiteindelijk resulteerde in de oprichting van House of Kata. De kennis die zij in hun agrarische tijd hebben opgedaan, gebruiken Romyn en Arends nu met veel succes bij het verfijnen van hun producten. Zo stelt Gerjan in zijn inleidende praatje: Veevoeders worden al jaren met zeoliet verrijkt. En mede door de onderzoeken die wij en onze partners op dit gebied hebben verricht, denken wij dat ook Koi van deze ingredienten kunnen profiteren. De filosofie van House of Kata is misschien nog niet algemeen geaccepteerd, maar dat is in onze ogen slechts een kwestie van tijd. Daarom gaab wij graag met de billen bloot.
We houden het verder netjes hoor, grapt Gerrit met een brede glimlach. Als House of Kata willen we transparantie uitstralen en daarom nemen we jou - en daarmee de lezers mee naar Boxmeer, waar een van de handelskantoren van multinational Nutreco is gevestigd. Aldaar hebben we een afspraak met Dr. Arjen Roem, een nutritionist die is gespecialiseerd op het gebied van aquacultuur. Hij zal je alles kunnen vertellen over de basis van de korrel, die onder meer in Nederland, Frankrijk, Italie en Japan wordt geproduceerd. Nutreco verzorgt de eerste stap van het productieproces en wij zijn vervolgens betrokken bij het verfijnen van de receptuur. Niet veel later bereiken we Boxmeer en een groot gebouw wordt door mijn netvlies gevangen. 'Nutreco' staat met grote letters op de gevel geschreven. We betreden het gebouw en worden naar een kantoor geleid. Aldus kan de discussie beginnen. Aan tafel Dr. Arjen Roem, nutritionist van Nutreco, John van Dooren, Nutreco's import-/exportmanager voor Nederland en Duitsland, en natuurlijk Gerjan Romyn en Gerrit Arends.
Arjen, John, laten we beginnen met een gemakkelijke vraag. Ik kan me zo voorstellen dat veel lezers niet bekend zijn met de naam Nutreco. Met wie hebben we hier precies te maken?
John: Nutreco is een internationaal en beursgenoteerd bedrijf dat in twee takken kan worden onderverdeeld: Nutreco Agriculture en Nutreco Aquaculture. Op het gebied van vee- en visvoeding is het wereldwijd de marktleider. En met productielocaties in 22 landen en Research & Development afdelingen in Nederland, Frankrijk, Italie en Japan zou je kunnen zeggen dat Nutreco aardig uit de kluiten is gewassen. Nutreco produceert voeders voor meer dan 50 verschillende vissoorten. In totaal is dat jaarlijks een hoeveelheid van meer dan tien miljoen ton (10.000.000.000 kilo), waarvan een tiende voor karpers is bestemd. Nutreco doet veel onderzoek en staat daarom bekend als een pionier op het gebied van visvoeding. In onze ogen is aquacultuur de absolute toekomst. En daarvoor voelt Nutreco zich in hoge mate verantwoordelijk.
"In onze ogen is aquacultuur de absolute toekomst. En daarvoor voelt Nutreco zich in hoge mate verantwoordelijk."
Nu is het dus zo dat Nutreco de korrel produceert en dat de heren van House of Kata vervolgens de verfijning van hun producten verzorgen. Gerjan, kunt u hiervan misschien een voorbeeld geven?
Gerjan: Een van de hoogstandjes uit ons assortiment is het voer verrijkt met het natuurlijke antibioticum propolis. Als eerste in Europa zijn wij erin geslaagd om propolis aan onze voeders toe te voegen. Een goede zet, gezien de concurrentie die volgde. De door House of Kata gebruikte propolis is gegarandeerd vrij van wassen en daarmee voor Koi veilig te gebruiken, zonder dat de kieuwflagellen kunnen verkleven.
De voeders worden onder GMP geproduceerd. Arjen, kunt u de lezers misschien een inzicht geven in de betekenis van deze kreet?
Arjen: GMP staat voor Good Manufacturing Practise en betreft een kwaliteitssysteem dat oorspronkelijk is ingevoerd door de Nederlandse veevoederindustrie, met als doel kwaliteit en voedselveiligheid te kunnen garanderen. GMP is inmiddels wereldwijd een begrip. Als Nutreco streven wij ernaar om de complete voedselketen op deze manier te controleren. Aldus stellen wij onszelf in staat om in het geval van een crisis de schade tot een minimum te beperken. GMP is nauw verbonden met het HACCP-protocol, hetwelk voor elke grondstof zeer gedetailleerd de kwaliteitsparameters omschrijft.
Binnen Nutreco is nog een ander kwaliteitssysteem; NuTrace genaamd. Met NuTrace, dat als het ware als een paraplu boven het GMP-systeem wordt gehangen, proberen wij de traceerbaarheid van de ingredienten nog verder te verhogen. Dat houdt ten eerste in dat al onze bedrijven ISO-gecertificeerd moeten zijn, en ten tweede dat er een uitgebreide monitoring plaatsvindt op onze grondstoffen en voeders. We kijken daarbij niet alleen naar de nutritionele samenstelling, maar ook naar ongewenste stoffen, zware metalen en pesticiden. Middels NuTrace zijn wij in staat om de kwaliteit van de grondstoffen uit verschillende regio's elektronisch en heel nauwkeurig in kaart te brengen. Bovendien kunnen we binnen het uur op eventuele calamiteiten reageren.
In de koiwereld heerst over het algemeen de overtuiging dat er wat koivoeding betreft een Japans supergeheim bestaat. Hoe kijken jullie hier als wetenschappers tegenaan?
Arjen: Wel, of dat ook zo is, dat weet ik niet. Maar op ons bedrijf is dat zeker niet van toepassing. Als nutritionist zwerf ik de hele wereld over, en dan met name Zuidoost Azie, en ook in Japan wordt er door Nutreco koivoer geproduceerd. Vanzelfsprekend is het zo dat de Japanse bedrijven een enorme berg aan kennis hebben opgebouwd, maar evenwel hebben wij deze knowhow in onze Nederlandse producten weten toe te passen. Omgekeerd heeft men in Japan juist veel van ons geleerd. De taal van de wetenschap is universeel en dus zijn de verschillen in het hoogste segment niet zo groot.
Wat zijn in die zin de belangrijkste waarden waarop Nutreco haar koivoeders produceert?
Arjen: We zien dat een Koi anders is dan een consumptievis. Enerzijds is er een duidelijk verschil in de levensverwachting, en anderzijds denken we aan het uiterlijk; de kleuren, de conditie van de huid en de lichaamsbouw. Om optimaal van deze kwaliteiten te kunnen genieten, zal een Koi eerst en vooral gezond moeten zijn, zich letterlijk als een vis in het water moeten voelen. Daarom hebben we als bedrijf veel onderzoek gedaan naar de interactie tussen voeding en de gezondheid van vissen. En dan kom je al snel te spreken over de immunostimulantia die in onze gezondheidsmix zijn verwerkt. Het meest bekend zijn wel de A-glucanen, die in staat zijn om de afweer tegen infecties te versterken. Vissen hebben een relatief eenvoudig afweersysteem, zeker als je kijkt naar jonge dieren. In vergelijking met de mens is de aspecifieke (of aangeboren) afweer relatief belangrijker dan de specifieke (verworven) immuniteit. Mede daarom is het zo moeilijk om vissen te vaccineren. Het kan wel, maar biedt slechts bescherming voor zes maanden tot een jaar. Aldus vertrouwen vissen grotendeels op hun aspecifieke immuniteit. Onder deze aspecifieke afweer worden onder andere macrofagen geschaard. Een macrofaag (veelvraat) is een witte bloedcel die in staat is om indringers en niet-lichaamseigen deeltjes in te sluiten en vervolgens te verteren. Nu uit onderzoek is gebleken dat A-glucanen in staat zijn om macrofagen selectief te activeren, hebben wij, in tegenstelling tot antibiotica, een relatief schoon wapen in de hand in de strijd tegen infecties. A-glucanen zijn bij vissen het meest effectief in het maagdarmkanaal en dat komt ons goed uit, omdat de meeste ziekteverwekkers zich juist daar toegang tot het lichaam verschaffen. Naast A-glucanen bevat onze gezondheidsmix ook nucleotiden (de bouwstenen van DNA, red.), die direct versterkend op de cellen van de darmwand, de zogenaamde enterocyten, werken. In het darmkanaal zijn deze enterocyten de belangrijkste barriere tussen de buitenwereld en het inwendig milieu. Inherent aan hun functie worden ze echter in sterke mate blootgesteld aan slijtage en daarom is een frequente deling van de enterocyten noodzakelijk. Zij moeten daartoe grote hoeveelheden DNA aanmaken, waarvoor onder andere nucleotiden worden gebruikt. Voor de aanvoer van deze nucleotiden zijn de enterocyten grotendeels afhankelijk van het dieet. Het aan het voer toevoegen van nucleotiden heeft daarom een gezondheidsbevorderend effect. Waar we daarnaast heel erg in geloven is de combinatie van deze immunostimulantia met vitamine C of ascorbinezuur. Deze vitamine werkt als een soort benzine op de immuuncellen. Waar A-glucanen dus de macrofagen stimuleren, houdt vitamine C ze in een goede conditie. Maar niet alleen het afweersysteem heeft baat bij ascorbinezuur, ook de conditie van de huid kan ermee worden verbeterd. Zo wordt de wondgenezing bijvoorbeeld sterk gestimuleerd.
Is het in dat licht verstandig om vitamine C aan het water toe te voegen?
Arjen: Nee. Tenzij het in zeer hoge concentraties in het water aanwezig is, kunnen vissen vitamine C niet uit water benutten. In dergelijke concentraties kun je echter een zeer lage zuurgraad verwachten en derhalve zou ik het de mensen niet willen aanraden. Bovendien kun je ervan uitgaan dat er in kwalitatief goede voeders ruim voldoende vitamine C voorhanden is. Baat het niet, schaadt het niet, geldt slechts voor de wateroplosbare vitamines. Vetoplosbare vitamines (A, D, E en K) kunnen wel degelijk in overdosis worden gegeven!
In uw betoog van zonet noemde u ook het aspect van de kleuren. In hoeverre kan goede voeding hierop ingrijpen?
Arjen: De kleuren en patronen zijn in hoge mate genetisch bepaald, maar om deze in de juiste kleurstellingen te kunnen ontwikkelen, moet een vis wel de juiste en voldoende kleurpigmenten tot zich kunnen nemen. Voor dit doel hebben wij een mix ontwikkeld die met natuurlijke, gele en rode pigmenten is verrijkt. Met name astaxanthine, een rood en voor vissen zeer efficient pigment, heeft hierin een belangrijk aandeel. Omdat de voor vissen belangrijke kleurpigmenten zeer gevoelig zijn voor bederving, is het van belang dat er in het voer voldoende antioxidanten aanwezig zijn. In essentie zijn de pigmenten zelf al antioxidanten, maar het behoeft geen betoog dat we niet willen dat ze voor dat doel worden verbruikt. Vitamine E, algen en bepaalde plantenextracten gaan dit oxidatieproces voor een belangrijk deel tegen.
Een belangrijk boegbeeld van House of Kata is het knoflook, waarvan extracten aan bepaalde voeders in het assortiment worden toegevoegd. Wat zijn jullie ideeen over de mogelijke effecten van dit kruid?
Arjen: Wel, wij hebben zelf onderzoek gedaan naar de effecten van knoflook, en dan met name op het gebied van de afweer tegen parasieten. Veel hypothesen stellen namelijk dat er werkzame stoffen in knoflook zouden zitten die niet smakelijk of zelfs afstotend zouden zijn voor deze visbelagers. Maar daarvoor hebben wij eigenlijk nooit sluitende bewijzen kunnen vinden. De resultaten van de proeven waren helaas erg wisselend en dus hebben we besloten om zelf geen knoflook in de voeders te verwerken. Het is mogelijk dat we niet naar de juiste effecten hebben gezocht of dat we extracten hebben gebruikt waarin de actieve stof, allysine, niet meer aanwezig was.
"Maar niet alleen het afweer- systeem heeft baat bij ascorbine- zuur, ook de conditie van de huid kan ermee worden verbeterd. Zo wordt de wondgenezing bijvoorbeeld sterk gestimuleerd."
John: Naar de mogelijke antiparasitaire effecten van allysine is vooral in Nederland in de consumptievisteelt - veel onderzoek gedaan. De resultaten daarvan waren zeer uiteenlopend. Zo ondervond de ene kweker grote effecten, waaronder een betere afweer tegen bacterieen, virussen en parasieten, terwijl de andere kweker merkte dat de vissen het voedsel minder goed consumeerden. Gerjan: Als House of Kata zul je ons dus ook niet horen zeggen dat de knoflook infecties helpt te voorkomen. We durven wel te stellen dat de weerstand er baat bij heeft en kunnen we ons beroepen op de fysiologische effecten van allysine, zoals een verbeterde bloedsomloop, een gezondere darmflora en een verhoogde vitaliteit.
Wat is in uw ogen de grootste mythe als het om visvoeders gaat?
Arjen: De grootste mythe in de wereld van de visvoeders is dat visvoeders hoog in vismeel en visolie zouden moeten zijn. Willen we duurzaamheid in de aquacultuur blijven nastreven, dan kunnen en moeten we deze stelling bestrijden. De grondstoffen zijn schaars en zullen in de toekomst alleen nog maar schaarser worden. Binnen ons bedrijf gaan we daarom heel doordacht met deze schaarste om. Door middel van de huidige technieken kunnen we onafhankelijk van de grondstoffen formuleren om zo alsnog een geschikte aminozuurbalans te creeren. En dat is waar het uiteindelijk om draait.
In hoeverre is de productie van gezonde, zinkende ontlasting een aanwijzing voor kwalitatief goede voeding?
Arjen: Veel vissoorten hebben er absoluut baat bij om hun uitwerpselen ingekapseld te krijgen. Op het moment dat een vis iets uitscheidt, kan dat voor predatoren als wegwijzer fungeren. Het is daarom de kunst om uitwerpselen zo goed mogelijk te camoufleren. Zowel qua uiterlijk - dat het zinkt in plaats van blijft drijven - als qua geur: immers, ingekapselde fecalien zijn vrijwel geurloos. Of de fecalien kunnen worden ingekapseld, is in grote mate afhankelijk van de kwaliteit van het voer. Teveel vezels bijvoorbeeld, zijn voor de ontlasting niet bevorderlijk. Goed om te weten is in ieder geval dat Koi gevoederd met goede voeders gezonde, ingekapselde fecalien produceren. En daarmee wordt de druk op het filter naar beneden gebracht.
Blik in toekomst. Welke ontwikkeling(en) in het onderzoek van Nutreco zijn in uw ogen veelbelovend?
Arjen: Hoewel ik de stofjes nog niet bij naam wil noemen, kan ik al wel een tipje van de sluier oplichten. Bij onderzoek in Japan hebben we interessante verbindingen gevonden die, als zij met het voer worden gegeven, positieve, verdikkende effecten hebben op de slijmhuid. Als je het aan mij zou vragen, dan denk ik dat deze stofjes in de toekomst steeds meer in de belangstelling zullen staan. De slijmhuid, de slijmlaag die over de schubben is gelegen, kun je zeer wel beschouwen als een snelweg voor immuuncellen. Macrofagen bewegen zich buiten het lichaam door de slijmhuid, om ter plaatse afweer te kunnen bieden tegen potentiele ziekteverwekkers. Derhalve zou ik bijna durven stellen: hoe dikker de slijmlaag, des te beter de afweer van de Koi.
En zo komt er een einde aan deze tweede rondetafeldiscussie. Steeds duidelijker wordt het belang van de wetenschap. Het onderzoek van vandaag is immers de realiteit van morgen. En in de wetenschap komt het welzijn van de Koi gelukkig steeds meer op de voorgrond te staan. Ik dank de heren voor hun kennis en gastvrijheid.
Wilt u meer weten over de producten van House of Kata? Surf dan naar www.houseofkata.com
Gerrit en Gerjan streven naar veelzijdigheid. En omdat zij voor hun kwaliteitsvoeders (waaronder Supreme Propolis, Unique Boost, Performance Zeolite en Premier Garlic) zeer waardevolle ingredienten gebruiken, adviseren zij deze naar eigen inzicht te mengen met het veel voordeligere en onderhoudende voer Basic Maintenance. Zo is iedereen vrij om zijn eigen, ideale House of Kata-dieet samen te stellen.
